حکایت 162-استقامت ملامحمد مهدی نراقی در راه کسب دانش

حاج میرزا محمد مهدی نراقی (۱۱۲۸-۱۲۰۹ق) صاحب جامع السعادات» و کتب دیگر، در ایام تحصیل بی‌نهایت فقیر و تهیدست بود، به‌حدی که برای مطالعه، قادر به‌تهیة چراغ روشنایی نبود و می‏رفت از چراغ‌هایی که در جاهای دیگر مدرسه بود استفاده می‏کرد و هیچ‌کس از حال او باخبر نبود، با این سختی و تنگی معاش، سی سال نزد عالم بزرگوار ملا اسماعیل خواجویی درس خواند محرق القلوب، غم های جانسوز، ص17، مقدمة تحقیق» و در تحصیل علوم به‌قدری جدّی و کوشا بود که هرچه از وطنش به‌او نامه می‏رسید سرنامه را باز نمی‌کرد و نمی‏خواند و از ترس این‌که مبادا حرفی و مطلبی نوشته باشند که باعث پرت شدن حواسّ و مانع از درس باشد همة نامه‏ها را به‌طور دربسته در زیر فرش می‏گذاشت. پدر او به‌نام ابوذر از کارگزاران سادة دولتی بود که تصادفاً او را کشتند، خبر قتل پدرش را (طیِّ نامه‌ای) به‌او نوشتند. آن مرحوم طبق معمول، نامه را نخوانده، زیر فرش گذاشت. چون بستگانش از او مأیوس شدند نامه به‌استادش نوشتند که واقعه را به‌او خبر بدهند و او را برای اصلاح ترکه و ورثة پدرش بفرستند به‌روستای نراق. چون مرحوم نراقی به‌درس حاضر شد، استاد را ناراحت دید، عرض کرد: چرا اندوهگین هستید؟ استاد جواب داد: شما باید به‌نراق بروید. عرض کرد: برای چه؟ گفت: پدرت مریض است. مرحوم نراقی گفت: خداوند او را حفظ می‏فرماید، شما درس را شروع کنید. استاد به‌کشته شدن پدر او تصریح کرد و امر کرد که حتماً باید به‌نراق حرکت کند. پس، آن مرحوم به‌نراق رفت و فقط سه روز در آنجا مانده و دوباره بازگشت و به‌این ترتیب تحصیل کرد تا رسید به‌آن پایه از علم و فضل خارج از وصف. (فوائد الرضویه، ص670)- مردان علم در میدان عمل، سید نعمت الله حسینی، دفتر انتشارات اسلامی (وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم)، ج1، ص58.